حیات وحش استان اصفهان در تنگنای نبود آب و غذا

حیات وحش استان در تنگنای نبود آب و غذا

یکی به داد این زبان بسته‌ها برسد 

            جانوران وحشی ( حیات‌وحش ) بخش مهمی از اجزای تشکیل دهندة زیست‌بومها را تشکیل می‌دهند بطوری که وجود آنها در یک زیست‌بوم را می‌توان شاخص تکامل و سلامت آن دانست .

دوام و بقای حیات‌وحش در درجة نخست به امنیت ، و پس از آن به وجود غذا ، آب‌ و عوامل‌ اقلیمی‌ وابسته‌ است‌. تغییر یا تهدید هر یک از این عوامل ، اثرات مستقیمی بر بقای این موجودات دارد . برخی‌ جانوران‌ وحشی‌ مانند پرندگان‌ می‌توانند از طریق‌ مهاجرت‌ و یا تغییر در رفتار حیاتی‌ ، خود را از زیانهای‌ ناشی‌ از کم‌آبی‌ دور سازند اما آبزیان‌، خزندگان‌، حشرات‌ و چرندگان‌ محکوم‌ به‌ تحمل‌ شرایط‌ سخت محیط‌ خود می‌باشند.

            در کشـور ما، وجود حیات وحش و مطالعات‌ مربوط‌ به‌ آنها متأسفانه منحصر به‌ تعدادی مناطق‌ حفاظت‌ شده‌ می‌باشد که‌ در مجموع ، درصد کمی از مساحت‌ کشور را پوشش‌ می‌دهند و توسط سازمان حفاظت محیط‌زیست مدیریت می‌شوند .

در این‌ مناطق‌ ، علاوه بر تأمین امنیت حیات‌وحش ؛ سالانه اقداماتی‌ برای جبران کمبود علوفه‌ و آب‌ مورد نیاز آنها از سوی سازمان حفاظت محیط‌زیست به‌عمل می‌آید اما گاهی شرایط اقلیمی چنان دشوار می‌شود که این اقدامات به هیچوجه پاسخگوی نیاز این موجودات بی‌پناه و بی‌زبان نیست .

عمر و زندگی حیات وحش نیز در نتیجة غفلت یا ضعف مدیریت ما انسانها به‌خطر افتاده است

یکی از شرایط سختی که طی سالهای اخیر مدیریت مناطق حفاظت شده را بویژه در استان اصفهان و برخی مناطق مرکزی و جنوبی کشور دشوار کرده ، مشکل کم‌آبی است . با وقوع خشکسالی و کم‌ شدن‌ آب‌ چشمه‌ها در مناطق حفاظت شده ، پوشش‌ گیاهی از بین می‌رود ‌، چرندگان از منطقه مهاجرت کرده و به دست سودجویان و ناآگاهان شکار می‌شوند ، میزان‌ تخمگذاری‌ پرندگان کاهش می‌یابد و در یک کلام تعادل موجود در طبیعت بهم می‌خورد . این شرایط چنانچه چندین سال ادامه یابد ، اثرات جبران ناپذیری بر مناطق طبیعی که سالانه زحمات زیاد و هزینه‌های هنگفتی صرف حفاظت از آنها شده ، می‌گردد .‌

استان اصفهان از جمله مناطقی است که طی سالهای اخیر با مشکل کم‌آبی دست به گریبان بوده است . این مشکل ، نه تنها زندگی جوامع انسانی بلکه حیات بهره‌برداران اصلی طبیعت ، یعنی حیات‌وحش را نیز به شدت تحت تأثیر قرار داده است. به گفته آقای مهندس لاهیجان‌زاده ، مدیر کل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان ، آنچه در سال جاری بر مشکل کم‌آبی در مناطق حفاظت شده اضافه شده و وضعیت این مناطق را بحرانی نموده ، مشکل کم‌غذایی است . به گفته ایشان با نبود آب و اتمام پوشش گیاهی در مناطق حفاظت شدة استان ؛ دو مشکل کم‌آبی و کم‌غذایی ، هم‌اکنون زندگی این موجودات بی‌پناه و بی‌زبان را در تنگنا قرار داده است . نگرانی مدیر کل حفاظت محیط‌زیست استان اصفهان اما از این نظر بیشتر است که شرایط مناطق حفاظت شدة استان در مقایسه با بسیاری از دیگر مناطق طبیعی کشور ، بهتر بوده و از نظر تراکم و تعداد حیات‌وحش نیز در سطح کاملا مطلوبی قرار داشته است . از این رو ، مشکلات ناشی از نبود آب و غذا در مناطق حفاظت‌شدة استان اصفهان با وجود فراوانی تعداد وحوش ، سخت‌تر و آسیبهای احتمالی آن نیز شدیدتر و سنگین‌تر خواهد بود .

اما مهمترین و اصلی‌ترین مشکل مدیریت مناطق حفاظت‌شدة کشور که البته از گذشته‌های دور هم وجود داشته ولی در حال حاضر بیش از پیش نمایان گردیده ، نااگاهی یا کمبود اطلاعات معدودی مدیران و تصمیم‌گیران است . برخی مدیران ، برنامه‌ریزان و تصمیم‌گیران ، چه در سطح ملی و چه در استان ، توجه و رسیدگی به حیات‌وحش را که چنانچه اشاره شد از جمله شاخص‌های سلامت طبیعی هر منطقه می‌باشد ، جزو فرعی‌ترین مسائل و ضروریات کشور نیز به‌شمار نیاورده و حتی گاهی با تمسخر با آن برخورد می‌کنند . اینان ، به‌علت نااگاهی و یا ناتوانی در حل مشکلات و یا انجام مسئولیتهای خود ، اصل مهم ضرورت توجه و رسیدگی به جوامع انسانی را مطرح ساخته و با پنهان شدن در پشت این واقعیت انکار ناشدنی ، واقعیت دیگری را که از درک آن عاجزند انکار می‌کنند . واقعیت این است که آسیب‌هایی که تاکنون بر محیط‌زیست و بطور کلی عرصه‌های طبیعی این کشور وارد شده بیش از همه ، از سوی چنین افرادی است .

بگذریم ، آنچه پیش روست این که ، بیش از ده هزار راس حیات‌وحش استان هم اکنون از نظر آب و علوفه در تنگنای شدید قرار دارند . اینها بخش مهمی از سرمایه‌ها و نهاده‌های طبیعی استان هستند که زبانی برای دادخواهی و بیان مشکلات خود ندارند . گناهی نیز جز این ندارند که شرایط زیستی آنان در نتیجة غفلت یا ضعف مدیریت ما انسانها به‌خطر افتاده است .

عدم توجه به آنچه از حیات‌وحش استان باقی مانده ، چه بسا کل موجودیت این مناطق را که از دهها سال پیش تاکنون با سرمایه‌های ملی حفاظت شده‌اند تهدید نماید . پذیرفتنی است که ادارة کل حفاظت محیط‌زیست استان نیز بعلت کمبود اعتبارات و امکانات ، توان رویارویی کامل با این مشکل را ندارد . بنابر این باید کاری کرد .

در چنین شرایطی به‌نظر می‌رسد ادارة کل حفاظت محیط‌زیست استان ، به‌عنوان مسئول اصلی حفاظت از مناطق طبیعی استان ، باید برنامه‌ای فوری ، ضربتی و ویژه را تدوین نموده و پشتیبانی مدیریت ارشد استان و مشارکت سازمانهای اجرایی برای نجات جان حیات‌وحش استان همت کند . بدون شک نقش معاونت برنامه‌ریزی استانداری ، مدیریت بحران استانداری ، سازمان جهاد کشاورزی استان ، ادارة کل منابع طبیعی و آبخیزداری ، تشکلهای مردمی و دیگر نهادهای اجرایی مرتبط با موضوع در رویارویی با این مشکل ، از همه مهمتر است .

استان اصفهان عرصة خلاقیت و ابداع بهترین روشها در رویارویی با تأمین نیارها و یا حل مشکلات بوده و در بسیاری از این زمینه‌ها ، پیشگام نیز بوده است . اکنون کم‌آبی ، عرصة دیگری برای آزمایش ما در مناطقی دور از چشم و دوربین و تبلیغات آنچنانی گشوده است . عرصه‌ای که حضور و ایفای نقش تک تک ما در آن ، بدون شک از نظر آفریننده هستی دور نخواهد ماند .