وارونگگی دما (‌اینورژن )‌

اینورژن یا وارونگی دما چیست؟

اجتماعی  12:53:35 1392/08/25

928-15890-5 کد خب

هنگام پرواز با هواپیما از جمله اطلاعاتی که به مسافران داده می‌شود، ارتفاع پرواز از سطح زمین و دمای هوا در خارج از هواپیماست برای نمونمه به مسافرانی که در یک روز آفتابی و گرم تابستان از شهری به شهر دیگر در حال پرواز هستند گفته می‌شود که ارتفاع از سطح زمین 22 هزار فوت ( 6/6 کیلومتر) و دمای هوا 40 درجه زیر صفر است.

به گزارش ایسنا- منطقه اصفهان، در شرایط کاملا طبیعی، دمای هوا با افزایش ارتفاع آن از سطح زمین کاهش می‌یابد به عبارت دیگر گرمای نسبی جو زمین، حاصل بازتاب خورشید به سطح این سیاره است که با دور شدن از سطح زمین از میزان آن کاسته می‌شود میزان این کاهش، حدود یک درجه در هر صد متر محاسبه شده است این عامل، همراه با مدت و میزان تابش خورشید، پستی و بلندی سطح زمین، مراکز کم فشار و پرفشاری که در مناطق مختلف بوجود می‌آید و دیگر عوامل هواشناختی، سبب ایجاد پدیده‌های چنان ثابت و مشخصی در سطح زمین و لایه های هوای پیرامون آن می‌شوند که از دیرباز مبنای برنامه ریزی و تصمیم‌گیری افراد و گروه‌ها در انتخاب محل سکونت، کشاورزی و دیگر فعالیت‌های انسانی بوده است.

امروزه اما در نتیجه فعالیت‌های متعدد و گسترده انسانی (عمدتا مصرف بیش از اندازه سوخت‌های فسیلی) و تغییر کاربری سطح زمین، عوامل اقلیمی تغییر یافته‌اند. بدین معنی که نه تنها شرایط آب وهوایی دگرگون شده بلکه بارش باران و وزش باد نیز از الگوهای پیشین پیروی نمی‌کنند. طی سال‌های اخیر حتی میانگین دمای سطح زمین نیز افزایش یافته، لایه ازون به عنوان لایه مهم حفاظت زمین در برابر اشعه ماورای بنفش خورشید نیز فرسایش یافته است وقوع شماری از بلایای طبیعی مانند سیل، خشکسالی، طوفان، سونامی، زمین لرزه و زلزله در سال‌های اخیر و در نقاط مختلف جهان را به شدت و دامنه دخالت‌های انسانی در شرایط طبیعی زمین و جو پیرامون آن نسبت داده‌اند.

اینورژن یا وارونگی دما نیز گاهی به اشتباه وارونگی هوا خوانده می‌شود از جمله پدیده‌هایی است که در شرایط طبیعی هم احتمال تشکیل آن در برخی فصل‌ها (پاییز و زمستان) و در برخی مناطق وجود دارد، اما آنچه سبب اهمیت این پدیده به ویژه طی سال‌های اخیر شده، تعداد و شدت این پدیده به ویژه در مناطق شهری و صنعتی است.

در همین خصوص محمود سلطانی، کارشناس محیط زیست در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا منطقه اصفهان، اظهار کرد: واژه اینورژن (inversion ) به معنای وارونگی است که در دانش هواشناسی به برعکس شدن حالت دمای لایه‌ای از هوا در قسمتی از جو زمین و در مقایسه با شرایط طبیعی آن گفته می‌شود.

وی ادامه داد: دمای هوای پیرامون زمین که با افزایش ارتفاع از سطح، کاهش می‌یابد اما گاهی تحت تأثیر شرایط طبیعی و غیرطبیعی، لایه‌ای از هوای گرم بر روی بخشی از هوای مجاور زمین تشکیل می‌شود و مانع جریان عادی و عمودی هوا می‌شود، با وقوع اینورژن، گازها و ذرات معلق حاصل از مصرف مقدار زیادی انرژی در مراکز شهری و صنعتی که در شرایط عادی وارد هوا (Atmosphere و پراکنده می‌شود، در زیر لایه هوای گرم محبوس گردیده و در ارتفاعات پایین و نزدیک به زمین متراکم و متراکم‌تر می‌گردد)

این کارشناس محیط زیست اضافه کرد: در چنین شرایطی با ادامه مصرف انرژی و انتشار گرد و غبار حاصل از فعالیت‌های انسانی، هوای شهرها و مراکز صنعتی به انواع گازها و ذرات معلق آلوده و برای سلامت انسان‌ها زیانبار می‌شود و در شرایط وارونگی دما در یک منطقه، گاهی با سرد شدن هوا و تشکیل ابر در سطح زمین (مه) و آمیختگی آن با ترکیبات آلاینده موجود در این لایه، پدیده دیگری بنام مه دود ( smog) تشکیل می‌شود که زندگی و تنفس در آن دشوار و زیان آور می‌باشد.

سلطانی تصریح کرد: اینورژن در شرایط کاملا طبیعی بیش از چند ساعت نمی‌پاید اما پایداری آن بر فراز مناطق شهری و صنعتی بستگی به عوامل متعددی شامل قطر یا ارتفاع لایه هوای مهاجم، کاهش بار آلودگی، وزش باد، بارندگی و شدت فعالیت مراکز فشار (کم یا زیاد) پیرامون منطقه دارد. 

وی ادامه داد: با وقوع پدیده اینورژن یا وارونگی دما در مناطق شهری و صنعتی، با توجه به زیان‌های بالقوه‌ای که برای سلامت انسان دارد، شرایط ویژه و گاهی اضطراری اعلام می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها در درجه نخست، دست کشیدن از تمام کارهایی است که انجام آن مستلزم استفاده از سوخت‌های فسیلی و یا تولید گرد و غبار است و در درجه دوم، توصیه بهداشتی به گروه های آسیب پذیر مانند کودکان، سالمندان و بیماران برای خودداری از رفت و آمد در مناطق آلوده است.

این فعال محیط‌زیست با بیان اینکه تاکنون در خصوص پیشگیری از وقوع پدیده وارونگی دما تاکنون سخنی به میان نیامده است، افزود: با بررسی هواشناختی و زیست محیطی مناطق آسیب پذیر می‌توان وقوع این پدیده را در مدت زمان مشخصی از سال هر چند کوچک پیش بینی کرد.

سلطانی اظهار کرد: مطالعاتی که درباره منطقه اصفهان انجام شده، استعداد این منطقه را برای تشکیل اینورژن به تعداد ده‌ها بار در سال تایید کرده است و وقوع این پدیده در سال‌های گذشته و در ماه‌های آذر و دی نیز گواه روشنی بر نتایج این بررسی‌ها است.

وی گفت: به نظر می‌رسد در آینده و در سال‌هایی همانند سال جاری که میزان بارندگی در فصل پاییز نزدیک به صفر و شرایط پایداری هوا در آن متعدد و مستمر می‌باشد، با انجام بررسی‌های بیشتر و به منظور پیشگیری از وقوع اینورژن می‌توان برنامه ویژه‌ای شامل افزایش آگاهی عمومی، محدود کردن استفاده از وسایل نقلیه، کاستن از ساعات انجام فعالیتهای صنعتی آلاینده و مانند آن را تدوین و از آغاز آذر ماه تا پایان زمستان، بر حسب اتفاق و با توجه به شدت و ضعف این پدیده، آن را به مرحله اجرا گذارد.